Đắp nổi hoạ tiết là một trong những phương pháp tạo ra những kiệt tác gốm sứ đỉnh cao, nhưng không hề dễ dàng để thực hiện hoàn chỉnh, nghệ nhân cần rất nhiều công đoạn để hình thành. Vậy phương pháp chế tác này là gì, được thực hiện ra sao, hãy cùng tìm hiểu với Tranh gốm Trần Hùng nha!
Cũng giống như bao làng nghề truyền thống khác, nghề gốm cũng trải qua nhiều biến cố thăng trầm, tưởng chừng không thể phục hồi.Từ sau thế kỷ 14, có thể nói là thời kỳ hưng thịnh nhất của Gốm sứ Việt Nam. Dưới thời kỳ này, một số làng nghề truyền thống bắt đầu xuất hiện và phát triển mạnh mẽ như Bát Tràng, Chu Đậu, Phù Lãng,….
Cũng dưới thời kỳ này, kỹ thuật đắp nổi trên gốm manh nha xuất hiện, phát triển mạnh ở thế kỷ thứ 16 đến thế kỷ 18. Gốm sứ Việt được xuất khẩu sang nhiều nước như: Nhật, Chân Lạp, Ấn Độ.
Cho đến thế kỷ 19 thì bị chững lại, vì Trung Quốc bỏ lệnh bế quan tỏa cảng nên gốm sứ Trung được đưa đến khắp các nước châu Á. Thêm vào đó nước ta trải qua chiến tranh chống đô hộ, phát xít nên các làng gốm gần như biến mất.
May mắn thay sau ngày giải phóng đất nước, các làng nghề truyền thống như: Bát Tràng, Phù Lãng, Đông Triều được hồi sinh. Mãi đến thế kỷ 20 những nghệ nhân cũ ra sức phục hồi các kỹ thuật trang trí truyền thống. Trong đó kỹ thuật đắp nổi được phục dựng và phát triển từ 2D lên 3D.
Quy trình chế tạo họa tiết đắp nổi trên gốm sứ:
Họa tiết đắp nổi trên gốm sứ rất khó thực hiện bởi đất sét có độ ngót cũng như dễ gãy vỡ nên chỉ những nghệ nhân có tay nghề từ 10 đến 15 năm mới được thực hiện. Một câu nói rất quen thuộc của các nghệ nhân là “nhất xương nhì da thứ ba dạc lò”. Cho nên sau khi trải qua công đoạn chọn đất nhào nặn chuốt gốm thành hình, nghệ nhân phải bắt đầu tạo “da” cho gốm. Da chính là nước men và nội dung thể hiện trên sản phẩm, da có đẹp thì sản phẩm mới có giá trị cao.
Quy trình đắp nổi hoạ tiết trải qua nhiều khâu, nhiều bước, yêu cầu từng sự chi tiết nhất để đảm bảo hình thành sản phẩm chuẩn chỉnh nhất. Không những hoạ tiết đắp nổi còn phải cân chỉnh từng li từng tí về màu sắc, nhiệt độ nung, chính vì thế đây được xem là một trong những phương pháp chế tác khó, tạo ra những dòng sản phẩm cao cấp nhất.
Chuẩn bị nguyên liệu và dụng cụ
- Nguyên liệu cơ bản nhất vẫn phải kể đến là đất sét cao lanh đã được nhào kỹ mịn màng
- Hồ dán, thực ra cũng là đất sét được pha loãng hơn
- Thạch cao để làm khuôn đúc
- Bộ dụng cụ cắt tỉa để điêu khắc
Chế tác hoạ tiết đắp nổi gốm sứ
Bước 1: Dựng sườn, vẽ sườn trước khi tạo hình
Để có một sản phẩm đẹp, bố cục có ý nghĩa. Nghệ nhân cần phải lên ý tưởng và vẽ phác sườn trên sản phẩm, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình đắp nổi lên hình.
Bước 2: Tạo hình
Đây là bước quan trọng nhất, họa tiết có thể hiện được hết vẻ đẹp, sống động hay không phải nhờ vào bàn tay của nghệ nhân ở bước này. Có hai cách tạo hình đắp nổi phổ biến: kỹ thuật 2D và kỹ thuật 3D
Tạo hình bằng khuôn ( áp dụng kỹ thuật đắp nổi 2D): thường được dùng để tạo hình hoa lá, hình ảnh đơn giản.
- Đầu tiên các nghệ nhân sẽ chọn một khối đất phù hợp sau đó cắt gọt theo hình dáng mong muốn và tạo hình. Họa tiết thành hình được đặt vào trong một cái khung có đáy phẳng.
- Sau đó, họa tiết được hút bớt nước bằng cách đổ thạch cao hòa lỏng vào khung ban nãy, đợi trong khoảng 10 đến 15s kể từ khi thạch cao bắt đầu đông cứng. Để mặt tiếp xúc của họa tiết được bằng phẳng người thợ cần phải gạt bỏ đi lớp đất thừa. Vì đặc tính của thạch cao nhanh khô, hút nước mạnh. Nên thạch cao được chọn làm khuôn đúc mục đích làm giảm độ co ngót tăng độ dẻo cho họa tiết, tránh bị gãy vỡ khi nung.
- Tiếp theo, tách họa tiết ra khỏi khuôn thạch cao. Nghệ nhân phải lấy thật khéo léo sao cho không làm rách, vỡ họa tiết. Người có kinh nghiệm sẽ dùng đất sét dẻo dính lên bốn góc kéo nhẹ vài lần, họa tiết sẽ tự rời ra.
- Cuối cùng, để hoàn thiện công việc đắp nổi họa tiết. Nghệ nhân phải dán họa tiết sau khi lấy ra khỏi khuôn vào vị trí đã phác họa trước bắt hồ dán. Để tăng độ kết dính, bề mặt của họa tiết sẽ phải được cọ xát nhẹ trước khi bôi hồ.
Tạo hình kỹ thuật đắp nổi 3D: dùng để khắc nổi các hình ảnh phức tạp nhưng động vật, hoặc hoa lá nổi để đạt được sinh động tối đa cho tác phẩm.
- Tương tự như cách làm bằng khuôn, nghệ nhân cũng cắt gọt các khối đất theo hình dạng gần với họa tiết, sau đó đắp các khối đất lên vị trí đã phát thảo trước bằng hồ dán.
- Cuối cùng, nghệ nhân dùng dao tỉa cắt các khối đất thừa (gọi là tiện) để tạo hình họa tiết, dùng cọ tỉa đi lại các nét trang trí.
Nói có vẻ đơn giản nhưng việc thực hiện vô cùng khó khăn vì họa tiết đắp nổi 3D không chỉ đòi hỏi về vẻ đẹp mà góc nhìn cũng rất quan trọng. Nghệ nhân phải làm cách nào đó mà nhìn theo 3 hướng đều thấy được đường nét họa tiết rõ ràng. Mà điều này khuôn thạch cao không thể làm được, nên đôi bàn tay khéo léo của nghệ nhân chính là cái khuôn tuyệt vời nhất. Những sản phẩm đắp nổi 3D được thực hiện hoàn toàn thủ công nên phải mất rất nhiều thời gian của các nghệ nhân. Chính vì vậy sản phẩm luôn có giá trị cao lên đến hàng chục trăm triệu có khi cả tỷ đồng một sản phẩm
Bước 3: Hoàn thiện
Sau khi tạo hình, hoạ tiết thành hình sẽ làm sạch bằng chổi và cọ mềm, tránh để lỗ hay bụi sạn trên bề mặt ảnh hưởng đến quá trình nung, và hình thành sản phẩm. Sau đó nung sơ bộ, phủ men lót, vẽ màu cho họa tiết.
Cuối cùng sản phẩm sẽ được tráng men bằng cách xịt men, nhúng men dội men hoặc quét men lên toàn bộ sản phẩm chỉ trừ nơi tiếp xúc với lò nung là không tráng men.
Với mục tiêu và lợi ích của khách hàng là hàng đầu. Chúng tôi cam kết mang đến cho khách hàng những tác phẩm gốm sứ độc đáo và tinh xảo, thể hiện sự kết hợp hoàn hảo giữa nghệ thuật truyền thống và sự sáng tạo hiện đại.
Đặc biệt, sự tận tâm và tinh thần làm việc tỉ mỉ là điểm mạnh của chúng tôi, giúp tạo ra những sản phẩm gốm sứ Bát Tràng có giá trị văn hóa và nghệ thuật độc đáo. Tranh gốm Trần Hùng luôn đồng hành cùng quý khách để hiện thực hóa ý tưởng của bạn một cách trọn vẹn nhất.
Liên hệ tư vấn: 0973.275.594
Đ/c: đối diện vòng xuyến KCN Bát Tràng
